Σε διαχρονικά ερωτήματα που αφορούν την ανθρώπινη ύπαρξη, το μόνο βέβαιο είναι ότι θα υπάρξει ένα εύρος διαφορετικών ερμηνειών που προσπαθούν να απαντήσουν στο ερώτημα αν η προσωπικότητα του ανθρώπου αλλάζει ή παραμένει σταθερή στο πέρασμα του χρόνου.
Μερικοί ψυχολόγοι υποστηρίζουν πως η προσωπικότητα του ατόμου είναι έμφυτη και αμετάβλητη. Άλλοι, όπως ο ψυχολόγος Γουίλιαμ Τζέιμς του Harvard πίστευαν πως άλλαζε μέχρι και την ηλικία των 30 ετών. Όπως δήλωσε χαρακτηριστικά στο βιβλίο του The Principles of Psychology, “Στους περισσότερους από εμάς, μέχρι την ηλικία των 30 ο χαρακτήρας έχει οριστικοποιηθεί, σαν γύψος, και δεν πρόκειται να μαλακώσει ξανά.”
Πέραν της εκτενούς ψυχολογικής έρευνας, υπάρχουν και κάποιοι που έχουν διατυπώσει τις δικές τους θεωρίες σχετικά με την προσωπικότητα του ανθρώπου, έχοντας μάλιστα δημιουργήσει διάφορα “tests” που μετρούν και αναλύουν τα διάφορα είδη προσωπικοτήτων. Τα περισσότερα από αυτά δεν βασίζονται σε επιστημονική γνώση και συχνά παρουσιάζουν την προσωπικότητα σε διάφορες “κατηγορίες” και “τύπους” που κλείνονται σε κουτάκια και δεν μπορούν να αλλάξουν.
Σε ένα πρόσφατο άρθρο στη Forbes, ο συγγραφέας και υπάλληλος της Myers-Briggs (ένα από τα πιο δημοφιλή test προσωπικότητας) δήλωσε ότι “Ναι, οι προσωπικότητες των ανθρώπων αλλάζουν, αλλά ο τύπος της προσωπικότητας δεν αλλάζει […].” Περαιτέρω, υποστηρίζει πως ο τύπος προσωπικότητας δεν αποτελεί συνολική ενσάρκωσή της, αλλά πρόκειται για ένα σύνολο προ-καθορισμένων προθέσεων που δεν αλλάζουν, ακόμη κι ενόψει αλλαγών που αφορούν στις γνώσεις, τις δεξιότητες, τις ικανότητες, ή τα ενδιαφέροντα κατά τη διάρκεια της ζωής μας.
Τελικά; Η προσωπικότητα είναι έμφυτη και αμετάβλητη; Διαμορφώνεται μέχρι τα 30 ή ταιριάζουμε σε έναν “τύπο” που δεν μπορεί να αλλάξει;
Με τα χρόνια, έχουμε αποκτήσει μια σαφή αίσθηση των χαρακτηριστικών της προσωπικότητας που μας βοηθούν στην κατανόηση της συμπεριφοράς, ενώ οι περισσότερες από αυτές μπορούν να κατηγοριοποιηθούν με τη θεωρία των “Πέντε Παραγόντων” (Big Five) η οποία περιλαμβάνει τις εξής διαστάσεις:
- Εξωστρέφεια (Extraversion) χαρακτηρίζεται από επίθετα όπως εξωστρεφής, διεκδικητικός κι ενεργητικός
- Συγκαταβατικότητα (Agreeableness) τάση προς τη συμπόνια και τη συνεργασία
- Συνειδητότητα (Conscientiousness) ευσυνειδησία, συμπονετικότητα και αξιοπιστία
- Νευρωτισμός (Neuroticism) συναισθηματική αστάθεια και η τάση βίωσης δυσάρεστων συναισθημάτων
- Ανοικτή αντίληψη (Openness to Experience) ευρύτητα πνεύματος, δημιουργικότητα και διανοητική περιέργεια
Όπου κι αν “σκοράρετε” σε καθέναν από αυτούς τους 5 παράγοντες, κι ενώ τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητα παραμένουν σχετικά σταθερά με την πάροδο του χρόνου, τα αποτελέσματα μπορούν να αλλάξουν σε όλη τη διάρκεια της ζωής. Κάτι άλλο που καταδεικνύουν οι έρευνες, είναι το γεγονός πως αυτές οι αλλαγές γίνονται συνήθως προς το καλύτερο!
Πολλές μελέτες δείχνουν ότι καθώς μεγαλώνουμε η προσωπικότητα αναπτύσσεται και αλλάζει ανά πολλά χρόνια ή δεκαετίες, σημειώνοντας πως το κοινωνικό πλαίσιο στο οποίο ζούμε μαζί με την καλύτερη αντίληψη του κόσμου γύρω μας μας βοηθά να γίνουμε πιο ευσυνείδητοι και συναισθηματικά ανθεκτικοί.
Άρα, ναι! Η προσωπικότητα αλλάζει… και η κατεύθυνση της αλλαγής βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στο πώς το κάθε άτομο φαντάζεται τον μελλοντικό εαυτό και την προσπάθεια που καταβάλλει για σκόπιμη αλλαγή!
